Kelebek Dünyasının Rekortmenleri
En gürültülü kelebekler, birkaç türü Hamadryas (Cracker butterflies) cinsine ait olan ve Güney Amerika, Orta Amerika ve Güney Kuzey Amerika'da görülen "cracker" kelebeklerinin erkek örnekleridir. Güçlü kur uçuşları sırasında, ön kanatları birbirine çarparak insan kulağının 30 m öteden duyabileceği ve türlerine adını veren çok yüksek bir çatlama sesi üretir.
Bilinen en büyük kelebek Papua Yeni Gine'deki Queen Alexandra's birdwing (Ornithoptera alexandrae) kelebeğidir. Dişilerin kanat açıklığı 28 cm'yi aşabilir ve ağırlıkları 25 g'ın üzerinde olabilir.
Dünyanın en küçük kelebeği Güney Afrika'daki Dwarf Blue (Oraidium barberae) kelebeğidir. Kanat açıklığı 1,4 cm'dir ve ağırlığı 10 mg'dan azdır.
Ön kanat açıklığı en küçük kelebek; Tiny Grass Blue (Zizula hylax) 6 mm uzunluğunda bir ön kanat uzunluğuna sahiptir. Üst tarafı çelik mavisi-gri renktedir ve alt tarafı açık gri ve dağınık koyu beneklidir.
Dünyanın şu anda incelenen en koyu renkli kelebekleri, Biblidinae altfamilyasına ait üç türdür: Catonephele antinoe, C. numilia erkekleri ve Eunica chlorochroa. Üç tür de Meksika, Orta Amerika ve Güney Amerika dahil olmak üzere Neotropik bölgedeki ormanlara özgüdür. Bu türler, koyu renkleriyle dikkat çekerler. Mart 2020'de Nature Communications'da yayınlanan birkaç farklı ultra siyah kelebek türü üzerinde yapılan bir çalışmada, bu türlerin kanatlarındaki siyah pullu yamalar en düşük ışık yansımalarını kaydetti - ışık üzerlerine dik olarak tutulduğunda %0,06 kadar düşük, bu da Vantablack kaplama gibi bazı insan yapımı düşük yansımalı malzemelerin ürettiği yansıma seviyesine yaklaşıyor. Buna karşılık, rengi normal siyah olan, ultra siyah olmayan türlerin kanatlarındaki siyah pullu yamalar %1 ila %3 arasında bir ışık yansıması sergiledi.
Kelebeklerin en büyük taksonomik ailesi, şu anda yaklaşık 6.000 tür içeren ve dünya çapında dağılıma sahip Fırçaayaklı kelebekler (Alaca kelebekler) olan Nymphalidae'dir. En bilinen ve güzel kelebek türlerinin çoğu monarchs, fritillaries, tortoiseshells, passion-flower butterflies, morphos, browns (satyrids) ve admirals dahil olmak üzere nimfalidlerdir. Küçük ön bacakları çok tüylü ve fırçalara benzediği için Fırçaayaklı kelebekler olarak bilinir.
Dünyanın en saldırgan kelebeği, Uganda'da bulunan Charaxes candiope (green-veined emperor / green-veined charaxes)'dir. Bu çok güçlü uçucu, bölgesine giren insanlara aktif olarak dalış uçuşları yapar.
Dünyada kaydedilen en büyük kelebek çeşitliliği, Peru'nun güneydoğusundaki Tambopata Rezervi'nin yağmur ormanlarında bulunmaktadır. Burada, 55 kilometrekarelik bir alanda, bilim insanları 1.209 farklı kelebek türünü kaydetmiştir.
En uzun yolculuğu gerçekleştiren kelebek: Kanada'dan Donald A. Davis tarafından 10 Eylül 1988'de Brighton, Ontario yakınlarındaki Presqu'ile Eyalet Parkı'nda serbest bırakılan etiketli bir erkek Kral kelebeği (Danaus plexippus), 8 Nisan 1989'da Austin, Teksas, ABD'de tekrar yakalanmıştır. Bu kelebeğin kışı Meksika'da geçirdiği varsayılmaktadır, çünkü Teksas'taki dondurucu kış sıcaklıklarında hayatta kalması mümkün değildir. Dolayısıyla, bu kelebek en az 4.635 km yol kat etmiştir – bu mesafe, salınma noktasından kışlama bölgelerine ve tekrar kuzeye, Austin, Teksas, ABD'ye kadar ölçülen bir hat boyunca elde edilmiştir. Ancak, gerçekten kat edilen mesafe bu rakamın iki katı olabilir.
Göç eden kelebekler için bildirilen en yüksek irtifa, doğu Himalayalar'daki Zemu Buzulu üzerinde uçarken görülen Small tortoiseshells (Aglais urticae) sürüsü için 5.791 m'dir. Bu kelebekler, Hindistan'ın doğusundaki Sikkim eyaletinde, Zemu Buzulu'nun geçidinin üzerinden 5.791 metre yükseklikte uçarak gözlemlenmiştir. Karşılaştırma yapmak gerekirse, bir kuş için kaydedilen en yüksek irtifa 11.300 metre ile Benekli akbabaya, Rüppell's vulture (Gyps rueppelli) aittir; bu akbaba 29 Kasım 1973'te Fildişi Kıyısı'nın Abidjan kentinde bir ticari uçakla çarpışmıştır. Kral kelebeği, (Danaus plexippus), muazzam kitle göçlerinde (yaklaşık 4.800 km) kırdığı mesafe rekorları ile ünlüdür, ancak gerçek anlamda da oldukça yüksek uçucu bir kelebektir. Bir sonbahar göçü sırasında, bir planör pilotu 3.353 metre yükseklikte bir kral kelebeğiyle karşılaşmıştır.
Fosil Lepidoptera'ların (kelebek ve güvelerin bulunduğu taksonomik düzene ait) bilinen en eski türü, yaklaşık 190 milyon yaşında ve Alt Jura dönemine ait küçük bir ilkel güve benzeri böcek olan Archaeolepis mane'dir. Resmen 1985'te adlandırılmış ve tanımlanmış olan bu böcek Dorset'te bulunmuştur. İyi korunmuş kanat izleri, taramalı elektron mikroskobu altında incelendiğinde paralel olukların ve lepidopteranların en yakın yaşayan akrabaları olan caddisflies tarafından da sergilenen karakteristik bir kanat damarlanma düzeninin varlığını ortaya koyan pullar göstermektedir.
Herhangi bir böceğin en yavaş kanat çırpışı, Kırlangıçkuyruk kelebeği, Swallowtail (Papilio machaon) tarafından dakikada 300 veya saniyede beş kez gerçekleşir. Kıyas için ölçeğin diğer ucunda, en hızlı böcek kanat çırpışı, türü bilinmeyen Forcipomyia cinsine ait minik bir sivrisinek tarafından dakikada 62.760 çırpıştır.
En büyük zıpzıp: Her ne kadar kelebekler olarak sınıflandırılsalar da, zıpzıplar gerçek kelebeklerden ayrı, kendi üst ailelerinde yer alırlar çünkü gerçek kelebeklerden daha çok güveleri anımsatan bazı özelliklere sahiptirler. Dünya çapında dağılmış 4.000'den fazla zıpzıp türü tanınmaktadır. En büyük zıpzıp türü, kanat açıklığı 6,3-7,6 cm olan Ursus giant skipper (Megathymus ursus)'dır. Teksas, Arizona ve New Mexico dahil olmak üzere ABD'nin güney eyaletlerine özgüdür ve bilim tarafından 1902'de resmen tanımlanmıştır. Dinlenme halindeyken, zıpzıplar (sıçrayan, fırlayan uçuş hareketlerinden dolayı isimlendirilmişlerdir) kanatları açık bir şekilde dinlenme eğilimindedirler (gerçek kelebekler gibi dikey olarak katlanmış olmaktan ziyade); gerçek kelebeklerden daha tıknaz gövdeleri ve daha büyük bileşik gözleri vardır; ayrıca kanat kasları daha güçlüdür. Tüm bu özellikler ile zıpzıplar güvelere daha çok benzer.
En karmaşık renk görüşü: Frontiers in Ecology and Evolution dergisinde 8 Mart 2016'da yayınlanan araştırmaya göre, Hint alt kıtası, Güneydoğu Asya, Japonya ve Doğu Avustralya'ya özgü olan yaygın Common bluebottle (Graphium sarpedon) kelebeğinin gözlerinde ultraviyole ve insan tarafından görülebilen ışığa duyarlı 15 tür renk reseptörü vardır. Bu, insanlarda üç ve çoğu kuşta dört fotoreseptörle karşılaştırılabilir. Common bluebottle kelebeğinin gözlerinin dorsal ve ventral yarısı dünyayı farklı renklerde görür.
Bilinen en büyük kelebek Papua Yeni Gine'deki Queen Alexandra's birdwing (Ornithoptera alexandrae) kelebeğidir. Dişilerin kanat açıklığı 28 cm'yi aşabilir ve ağırlıkları 25 g'ın üzerinde olabilir.
Dünyanın en küçük kelebeği Güney Afrika'daki Dwarf Blue (Oraidium barberae) kelebeğidir. Kanat açıklığı 1,4 cm'dir ve ağırlığı 10 mg'dan azdır.
Ön kanat açıklığı en küçük kelebek; Tiny Grass Blue (Zizula hylax) 6 mm uzunluğunda bir ön kanat uzunluğuna sahiptir. Üst tarafı çelik mavisi-gri renktedir ve alt tarafı açık gri ve dağınık koyu beneklidir.
Dünyanın şu anda incelenen en koyu renkli kelebekleri, Biblidinae altfamilyasına ait üç türdür: Catonephele antinoe, C. numilia erkekleri ve Eunica chlorochroa. Üç tür de Meksika, Orta Amerika ve Güney Amerika dahil olmak üzere Neotropik bölgedeki ormanlara özgüdür. Bu türler, koyu renkleriyle dikkat çekerler. Mart 2020'de Nature Communications'da yayınlanan birkaç farklı ultra siyah kelebek türü üzerinde yapılan bir çalışmada, bu türlerin kanatlarındaki siyah pullu yamalar en düşük ışık yansımalarını kaydetti - ışık üzerlerine dik olarak tutulduğunda %0,06 kadar düşük, bu da Vantablack kaplama gibi bazı insan yapımı düşük yansımalı malzemelerin ürettiği yansıma seviyesine yaklaşıyor. Buna karşılık, rengi normal siyah olan, ultra siyah olmayan türlerin kanatlarındaki siyah pullu yamalar %1 ila %3 arasında bir ışık yansıması sergiledi.
Kelebeklerin en büyük taksonomik ailesi, şu anda yaklaşık 6.000 tür içeren ve dünya çapında dağılıma sahip Fırçaayaklı kelebekler (Alaca kelebekler) olan Nymphalidae'dir. En bilinen ve güzel kelebek türlerinin çoğu monarchs, fritillaries, tortoiseshells, passion-flower butterflies, morphos, browns (satyrids) ve admirals dahil olmak üzere nimfalidlerdir. Küçük ön bacakları çok tüylü ve fırçalara benzediği için Fırçaayaklı kelebekler olarak bilinir.
Dünyanın en saldırgan kelebeği, Uganda'da bulunan Charaxes candiope (green-veined emperor / green-veined charaxes)'dir. Bu çok güçlü uçucu, bölgesine giren insanlara aktif olarak dalış uçuşları yapar.
Dünyada kaydedilen en büyük kelebek çeşitliliği, Peru'nun güneydoğusundaki Tambopata Rezervi'nin yağmur ormanlarında bulunmaktadır. Burada, 55 kilometrekarelik bir alanda, bilim insanları 1.209 farklı kelebek türünü kaydetmiştir.
En uzun yolculuğu gerçekleştiren kelebek: Kanada'dan Donald A. Davis tarafından 10 Eylül 1988'de Brighton, Ontario yakınlarındaki Presqu'ile Eyalet Parkı'nda serbest bırakılan etiketli bir erkek Kral kelebeği (Danaus plexippus), 8 Nisan 1989'da Austin, Teksas, ABD'de tekrar yakalanmıştır. Bu kelebeğin kışı Meksika'da geçirdiği varsayılmaktadır, çünkü Teksas'taki dondurucu kış sıcaklıklarında hayatta kalması mümkün değildir. Dolayısıyla, bu kelebek en az 4.635 km yol kat etmiştir – bu mesafe, salınma noktasından kışlama bölgelerine ve tekrar kuzeye, Austin, Teksas, ABD'ye kadar ölçülen bir hat boyunca elde edilmiştir. Ancak, gerçekten kat edilen mesafe bu rakamın iki katı olabilir.
Göç eden kelebekler için bildirilen en yüksek irtifa, doğu Himalayalar'daki Zemu Buzulu üzerinde uçarken görülen Small tortoiseshells (Aglais urticae) sürüsü için 5.791 m'dir. Bu kelebekler, Hindistan'ın doğusundaki Sikkim eyaletinde, Zemu Buzulu'nun geçidinin üzerinden 5.791 metre yükseklikte uçarak gözlemlenmiştir. Karşılaştırma yapmak gerekirse, bir kuş için kaydedilen en yüksek irtifa 11.300 metre ile Benekli akbabaya, Rüppell's vulture (Gyps rueppelli) aittir; bu akbaba 29 Kasım 1973'te Fildişi Kıyısı'nın Abidjan kentinde bir ticari uçakla çarpışmıştır. Kral kelebeği, (Danaus plexippus), muazzam kitle göçlerinde (yaklaşık 4.800 km) kırdığı mesafe rekorları ile ünlüdür, ancak gerçek anlamda da oldukça yüksek uçucu bir kelebektir. Bir sonbahar göçü sırasında, bir planör pilotu 3.353 metre yükseklikte bir kral kelebeğiyle karşılaşmıştır.
Fosil Lepidoptera'ların (kelebek ve güvelerin bulunduğu taksonomik düzene ait) bilinen en eski türü, yaklaşık 190 milyon yaşında ve Alt Jura dönemine ait küçük bir ilkel güve benzeri böcek olan Archaeolepis mane'dir. Resmen 1985'te adlandırılmış ve tanımlanmış olan bu böcek Dorset'te bulunmuştur. İyi korunmuş kanat izleri, taramalı elektron mikroskobu altında incelendiğinde paralel olukların ve lepidopteranların en yakın yaşayan akrabaları olan caddisflies tarafından da sergilenen karakteristik bir kanat damarlanma düzeninin varlığını ortaya koyan pullar göstermektedir.
Herhangi bir böceğin en yavaş kanat çırpışı, Kırlangıçkuyruk kelebeği, Swallowtail (Papilio machaon) tarafından dakikada 300 veya saniyede beş kez gerçekleşir. Kıyas için ölçeğin diğer ucunda, en hızlı böcek kanat çırpışı, türü bilinmeyen Forcipomyia cinsine ait minik bir sivrisinek tarafından dakikada 62.760 çırpıştır.
En büyük zıpzıp: Her ne kadar kelebekler olarak sınıflandırılsalar da, zıpzıplar gerçek kelebeklerden ayrı, kendi üst ailelerinde yer alırlar çünkü gerçek kelebeklerden daha çok güveleri anımsatan bazı özelliklere sahiptirler. Dünya çapında dağılmış 4.000'den fazla zıpzıp türü tanınmaktadır. En büyük zıpzıp türü, kanat açıklığı 6,3-7,6 cm olan Ursus giant skipper (Megathymus ursus)'dır. Teksas, Arizona ve New Mexico dahil olmak üzere ABD'nin güney eyaletlerine özgüdür ve bilim tarafından 1902'de resmen tanımlanmıştır. Dinlenme halindeyken, zıpzıplar (sıçrayan, fırlayan uçuş hareketlerinden dolayı isimlendirilmişlerdir) kanatları açık bir şekilde dinlenme eğilimindedirler (gerçek kelebekler gibi dikey olarak katlanmış olmaktan ziyade); gerçek kelebeklerden daha tıknaz gövdeleri ve daha büyük bileşik gözleri vardır; ayrıca kanat kasları daha güçlüdür. Tüm bu özellikler ile zıpzıplar güvelere daha çok benzer.
En karmaşık renk görüşü: Frontiers in Ecology and Evolution dergisinde 8 Mart 2016'da yayınlanan araştırmaya göre, Hint alt kıtası, Güneydoğu Asya, Japonya ve Doğu Avustralya'ya özgü olan yaygın Common bluebottle (Graphium sarpedon) kelebeğinin gözlerinde ultraviyole ve insan tarafından görülebilen ışığa duyarlı 15 tür renk reseptörü vardır. Bu, insanlarda üç ve çoğu kuşta dört fotoreseptörle karşılaştırılabilir. Common bluebottle kelebeğinin gözlerinin dorsal ve ventral yarısı dünyayı farklı renklerde görür.
